Phương thức biểu đạt là gì là câu hỏi của rất nhiều người, nhất là khi họ quan tâm đến phương thức biểu đạt. Theo định nghĩa, phương thức biểu đạt là cách con người với con người trao đổi tư tưởng, ý nghĩa, tình cảm với đối tượng tiếp xúc trực tiếp. Sự thể hiện mang mọi người đến gần nhau hơn, cuộc trò chuyện trở nên hữu ích hơn. Xác định phương thức biểu đạt trong văn bản là một trong những yêu cầu thường gặp ở phần đọc hiểu môn ngữ văn trong đề thi THPT quốc gia.

Thực tế trong mỗi văn bản thường sử dụng tổng hợp các phương thức biểu đạt. Việc vận dụng tổng hợp nhiều phương pháp là một đòi hỏi của bản thân cuộc sống, nhằm đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Tuy nhiên, trong một văn bản cụ thể, các phương thức này sẽ không có vị trí ngang nhau; Tuỳ theo mục tiêu cần đạt mà người viết sẽ xác định phương pháp nào là chủ đạo. Dưới đây là một vài ví dụ giúp bạn hiểu được tầm quan trọng của cách diễn đạt khi viết hoặc giao tiếp.

Các phương thức biểu đạt:

1. Tự truyện

Phương thức biểu đạt tự sự là phương thức trình bày các sự việc (sự kiện) có mối quan hệ nhân – quả. (dòng sự kiện)

Loại

– Bản tin báo chí

– Báo cáo, báo cáo

– Tác phẩm văn học nghệ thuật (Truyện, tiểu thuyết)

Ví dụ

“…Một hôm, mẹ Cám đưa cho Tấm và Cám mỗi người một chiếc giỏ, sai đi bắt tôm, tôm và hứa ai bắt được giỏ sẽ được thưởng một chiếc yếm đỏ. Tâm chăm chỉ nhưng sợ bị dì mắng nên mải miết bắt một rổ đầy tôm lẫn tép. Còn Cám quen được nuông chiều, suốt ngày chơi bời nên đến chiều cũng chẳng bắt được gì…” (Tám cám)

Trong đoạn văn trên, tác giả dân gian kể chuyện hai chị em bắt tôm

+ Có nhân vật: dì Tâm

+ Có chuyện hai chị em bắt tôm

+ Có phân cảnh hành động của nhân vật Tấm, dì ghẻ của Cám

+ Có câu trần thuật

2. Mô tả

– Mô tả: là dùng ngôn ngữ làm cho người nghe, người đọc hình dung được sự vật, sự việc cụ thể như đang hiện ra trước mắt hoặc nhận ra thế giới nội tâm của con người.

Ví dụ : Đoạn văn sau tả khu vườn vào buổi sáng sớm

Tia nắng đầu tiên ló dạng trên cành lá như một đồng tiền vàng nhỏ xinh mà ông mặt trời vô tình đánh rơi xuống nhân gian. Sau tia nắng này, vô số tia nắng khác cũng thay phiên nhau đánh thức khu vườn và những sinh vật đang say ngủ. Cây cối trong vườn như bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài và vươn mình đón những tia nắng ấm áp đầu tiên. Trên những cánh hoa e lệ còn đọng lại vài giọt sương đêm, khi ánh nắng chiếu vào làm cành lấp lánh, lấp lánh như những viên ngọc quý. Trong vòm lá xanh, những chú sâu, chú chích chòe thức giấc bắt đầu thực hiện nhiệm vụ của một ngày mới, còn những chú họa mi cất tiếng hót chào đón ngày mới bắt đầu. Sau một đêm dài nghỉ ngơi, hàng cây vươn mình đón làn gió mát buổi sáng, cùng nhau tập thể dục buổi sáng. Không khí lúc này thật ồn ào và sôi động với vô vàn âm thanh khác nhau từ tiếng chim hót, trong đó có tiếng ve kêu râm ran báo hiệu mùa hè đã đến. Không gian trong vườn tràn ngập hương thơm của hoa lá, có cả mùi cỏ dại, mùi cây cối tạo nên một thứ mùi đậm đà bản sắc thôn quê.

3. Biểu thức

Bày tỏ là một nhu cầu của con người trong cuộc sống bởi trong thực tế luôn có những điều khiến ta rung động (cảm) và muốn bày tỏ (bày tỏ) với một hoặc nhiều người khác. PT diễn cảm là sử dụng ngôn ngữ để bày tỏ cảm xúc và cảm xúc của bạn về thế giới xung quanh bạn

Ví dụ : Đoạn văn biểu cảm về tình yêu quê hương đất nước

Quê hương đón tôi vào đời bằng dòng nước mát, nuôi tôi lớn bằng ngọc trời. Thật tự hào biết bao khi được là một người con của vùng đất màu mỡ này. Nơi đây đã ghi dấu biết bao kỉ niệm thời thơ ấu của tôi, những buổi chiều ra biển hóng mát, ngả đầu trên thảm cỏ xanh mượt, thưởng thức hương thơm thanh khiết và rất dân dã của quê hương là thú vui của tôi. thích của tôi. Tôi cũng không quên được những ngày đi ăn trộm, những ngày ra sông bắt tôm tép hay những lần nhìn lên trời mơ về một tương lai tốt đẹp. Quê hương – tiếng gọi quen thuộc mà thân thương, Quê hương đã cho tôi những ngày thơ ấu, đã cho tôi hoài bão của một tâm hồn cao đẹp. Sau này dù có đi đâu con cũng nhớ về mảnh đất này như người mẹ hiền luôn ôm con vào lòng. Mỗi chúng ta dù già hay trẻ, giàu hay nghèo vẫn luôn dành một tình cảm đặc biệt cho quê hương bởi:

“Nếu ai không nhớ quê hương

Sẽ không lớn lên để trở thành một con người.”

4. Giải thích

Phiên dịch là cung cấp, giới thiệu, giải thích,… những tri thức về một sự vật, hiện tượng nào đó cho người cần biết nhưng chưa biết.

Ví dụ : Thuyết minh về một tác phẩm văn học

Mỗi tác phẩm như một cánh cửa yêu thương rộng mở, hướng ta đến thế giới của chân lý và cái đẹp. Nhưng một tác phẩm chân chính là sự kết hợp hài hòa giữa hình thức và nội dung. Vẻ đẹp giản dị, sâu sắc, ám ảnh cả tâm hồn và thể xác ta đã gặp trong “Vội vàng” của Xuân Diệu.

Xuân Diệu được mệnh danh là nhà thơ mới nhất. Trong Phong trào thơ mới, mỗi nhà thơ đều mang đến cho người đọc tiếng nói riêng: hồn thơ khoáng đạt như Thế Lữ, mộng mơ như Lưu Trọng Lư, oai phong như Huy Thông, trong sáng như Nguyễn Nhược Pháp, trí tuệ như Lưu Trọng Lư. Huy Cận và tha thiết, thiết tha, khắc khoải như Xuân Diệu. Và đến với Vội vàng, nhiệt huyết cuồng nhiệt đó đã hiện ra rất rõ ràng. Bài thơ nối tiếp mạch cảm xúc và lập luận triết lí của Xuân Diệu: trước hết ông muốn tắt nắng, buộc gió để cái đẹp luôn tỏa hương thơm, bởi sự sống trên trần gian là tươi trẻ, căng tràn. của cuộc sống. sức sống như thế nào. Chính vì cuộc đời quá tươi đẹp, nhưng thời gian thì trôi đi một đi không trở lại và tuổi trẻ của con người không hai lần trở lại nên phải sống vội, vội để tận hưởng và dâng hiến cho đời. Đó chính là lập luận mạch lạc mà qua từng khổ thơ Xuân Diệu thôi thúc, khơi dậy lòng người đọc.

Hình ảnh thơ Xuân Diệu luôn dạt dào tình cảm, ngọt ngào, nên thơ và trẻ trung. Vì Xuân Diệu luôn nhìn đời bằng đôi mắt xanh dịu dàng:
“Đây là ong mật và bướm
Hoa của cánh đồng xanh
Những chiếc lá mượt rung rinh
bài hát tình yêu
Tháng giêng ngon như môi kề môi.”

Đó là một hệ hình ảnh rất Tây, rất mới, rất trẻ, rất Xuân Diệu. Chính tình yêu và tuổi trẻ là nguồn sống chính trong vườn tình của mình, nên Xuân Diệu đã đốt hiện trường tiễn đưa mọi người trở lại nhân gian với bài thơ dựng trên mảnh đất trái tim trơ trọi. Ngôn ngữ Xuân Diệu là thứ ngôn ngữ cách tân, đậm đà, giàu xác thịt, rất gợi cảm giác môi kề môi, những động từ mạnh như “ôm, rúc, say, thu, cắn” đã cho thấy sự điên cuồng quyết định của một hồn thơ khao khát. mạng sống. Nếu trong ca dao nó là câu hát ru, trung đại là câu ngâm thơ thì ở thời hiện đại và nhất là trong phong trào thơ Mới nó là câu nói, rất tiêu biểu trong Vội vàng của Xuân Diệu. Nhưng câu thơ ngắn mà dài, tiết tấu nhanh tràn ngập những đợt sóng dồn dập, sôi nổi như trái tim cuồng nhiệt, cuồng nhiệt và cuồng nhiệt của ông. Những câu thơ nói góp phần đưa văn xuôi vào thơ, đồng thời bộc lộ rõ ​​cá tính, phong cách nghệ sĩ.


Xuân Diệu luôn là một trái tim nồng nàn, thiết tha với cuộc đời, ông khao khát được đồng cảm, đón nhận, quy tụ mọi phương để thơ ông đến được với mọi nhà một cách chân thành và tha thiết nhất. Lý do Xuân Diệu được giới trẻ yêu mến, đón nhận. “Vội vàng” là một trong những bài ca sôi nổi, thiết tha của Xuân Diệu viết về cuộc đời, con người với những quan niệm thẩm mỹ tích cực, sâu sắc, mới mẻ.

5. Diễn ngôn

Tranh luận là phương thức chủ yếu dùng để bàn luận đúng sai, đúng sai nhằm bộc lộ rõ ​​quan điểm, thái độ của người nói, người viết, từ đó dẫn dắt, thuyết phục người khác đồng tình với ý kiến ​​của mình.

Ví dụ : Nghị luận xã hội về vấn đề an toàn thực phẩm.

Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ công nghiệp hiện đại, ngày càng có nhiều sản phẩm tiện ích ra đời, kể cả đối với thực phẩm chúng ta sử dụng hàng ngày. Khi ngành công nghiệp phát triển cũng đồng nghĩa với nhiều vấn đề đặt ra, trong đó an toàn thực phẩm đã trở thành mối quan tâm hàng đầu của người dân các nước trên thế giới, kể cả ở Việt Nam. .

Vấn đề đó ngày càng trở nên phổ biến và tràn lan trong xã hội: thực phẩm ôi thiu, rau, củ, quả chứa hàm lượng thuốc trừ sâu cao, chất tạo nạc trong thịt, thậm chí cả trong gạo. giả mạo…. Một phần nguyên nhân của vấn đề này là do nhà sản xuất muốn có lợi nhuận cao mà muốn đốt cháy quy trình, làm việc không tuân thủ quy trình, đặt lợi nhuận lên trên sự an toàn của người dùng và tâm lý của công ty. Người tiêu dùng cũng ưa chuộng những sản phẩm rẻ, sản xuất nhanh, trái cây trái mùa… mà không quan tâm đến hàm lượng chất bảo quản. An toàn thực phẩm đang gióng lên hồi chuông báo động do ảnh hưởng nghiêm trọng của nó đến sức khỏe con người. Trên thế giới, Việt Nam là nước có tỷ lệ người mắc bệnh ung thư cao nhất thế giới và số người chết vì ung thư ngày một gia tăng. Trong số đó, tỷ lệ người chết do ngộ độc thực phẩm, ngộ độc thực phẩm gây ra các bệnh đang chiếm phần lớn. Trên các phương tiện thông tin đại chúng, từ khoảng hai đến ba ngày, có khi liên tục trong thời gian dài đưa tin liên quan đến ATTP. Các cơ sở cung cấp rau tự xưng là thương hiệu “rau sạch” nhưng lại phun thuốc kích thích tăng trưởng, chất tăng năng suất, thuốc diệt cỏ… để kiếm lời. Thịt lợn chúng ta ăn hàng ngày cũng có cơ sở chăn nuôi tiêm chất tạo nạc làm ảnh hưởng đến chất lượng món ăn…. Và cả những mánh khóe làm từ thịt cá ươn để che mắt khách hàng.. Và hiện nay vẫn có những cơ sở sản xuất thực phẩm không đảm bảo chất lượng công khai bày bán, những thực phẩm đó vẫn được xuất xưởng để bày bán. công khai là thực phẩm sạch nhưng không ai biết. Những thứ đó có thể gây ra các bệnh về đường ruột, tiêu hóa và đặc biệt nghiêm trọng có thể gây ngộ độc thực phẩm hoặc ung thư. Trước những hậu quả nghiêm trọng do mất an toàn vệ sinh thực phẩm gây ra đối với đời sống con người, chúng ta phải chung tay tìm biện pháp khắc phục và cải thiện nó. Các cơ quan có thẩm quyền cần mở cuộc điều tra, kiểm tra kỹ lưỡng từng khâu trồng trọt, chăn nuôi và nơi xuất khẩu thực phẩm. Người sản xuất phải nhận thức ngay mối nguy hại của việc sử dụng thực phẩm không đạt yêu cầu. Những thực phẩm đó không chỉ ảnh hưởng đến những người ngoài xã hội mà còn ảnh hưởng đến những người thân yêu và chính họ khi tiếp xúc với nhiều chất bảo quản, chất kích thích và nguồn thực phẩm không an toàn. . Người tiêu dùng cần nâng cao ý thức khi mua thực phẩm, đừng ham rẻ mà bỏ qua sự an toàn của thực phẩm không tốt cho sức khỏe và nếu có cơ hội chúng ta hãy thử tự trồng rau xanh tại nhà. chất lượng cuộc sống được đảm bảo hơn.

Chúng ta, những người đang sống và phụ thuộc vào thực phẩm, nên cố gắng tự cứu mình bằng cách nâng cao nhận thức cho chính mình và những người xung quanh về vệ sinh an toàn thực phẩm. Hãy chung tay vì một cuộc sống “Nói không với thực phẩm bẩn”.

6. Hành chính – Dịch vụ công

– Hành chính – công vụ là phương thức dùng để giao tiếp giữa Nhà nước với nhân dân, giữa nhân dân với cơ quan Nhà nước, giữa cơ quan với cơ quan, giữa nước này với nước khác trên cơ sở pháp lý, nghị định, công văn, báo cáo, hóa đơn, hợp đồng…]

Ví dụ :

“Điều 5.- Xử lý vi phạm đối với người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính

Người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính mà nhũng nhiễu nhân dân, dung túng, bao che cho cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính, không xử phạt hoặc xử phạt không kịp thời, không đúng quy định, xử phạt vượt quá thẩm quyền quy định thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử phạt. bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại về vật chất thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.”

Cuối cùng : Các văn bản trên đều sử dụng một phương thức biểu đạt. Ngoài ra, có thể kết hợp nhiều phương thức biểu đạt trong một văn bản để tăng hiệu quả giao tiếp. Giúp người đọc cảm thấy tò mò và muốn đọc tiếp.

Chẳng hạn, đoạn văn sau đã sử dụng các biện pháp tự sự, miêu tả, biểu cảm, v.v.

“Quạt giấy”

Những chiếc quạt giấy, quạt tre, quạt lá cọ, quạt mo đã thể hiện óc sáng tạo và lối sống giản dị của dân tộc ta.

Trước đây, kinh tế còn nghèo khó, hầu như mỗi người, mỗi gia đình đều có hai ba chiếc quạt giấy, quạt tre. Quạt thủ công vừa rẻ vừa tiện. Khi còn nóng, bạn cần trải ra, sau đó gấp lại khi sử dụng xong. Quạt giấy dùng lâu ngày bị sờn, rách thì ta mua quạt khác hoặc dùng quạt nan, quạt mo.

Chiếc quạt giấy đã đi qua nhiều thế kỷ. Bước sang thiên niên kỷ mới, quạt đẹp, tốt, rẻ, điện đã về đến từng làng quê, nhưng ta vẫn thấy quạt giấy, quạt lụa, quạt nhựa, đủ màu, đủ kiểu dáng. Các điểm du lịch, hội chợ, quạt giấy trở thành món quà lưu niệm quen thuộc của nhiều du khách. Khách sạn Métropole ở trung tâm Hà Nội mỗi năm đặt hàng nghìn chiếc quạt giấy rất đẹp. Người phụ nữ vừa ở lễ hội Phủ Giầy, ở hội đền Sòng, khi múa hát vẫn dùng chiếc quạt giấy to và rõ.

Trước đây, ở nước ta có nhiều làng nghề làm quạt nổi tiếng như làng Vạc ở Thanh Oai, làng Chàng Sơn ở Quốc Oai,… ở xứ Đoài, Sơn Tây, Hà Nội. Tục ngữ vẫn được lưu truyền: “Nón Chuồng, quạt Vác, mành Võ Lăng”. Nhiều hộ làm quạt giấy ở làng Vạc, làng Chàng Sơn đến nay vẫn chưa hết việc, vẫn sống và làm giàu bằng nghề truyền thống của ông cha để lại.

Cánh quạt vẫn bằng tre, nan tre mảnh và nhẵn, vẫn bằng giấy và lụa, vẫn có 17, 18 nan nhưng màu sắc, họa tiết (hoa, ong, bướm, Tố Nữ, phong cảnh, v.v.) ) ….) đã nâng tầm vóc của chiếc quạt giấy như một món quà lưu niệm của du khách, đặc biệt là các nam thanh nữ tú phương Tây. Mắt quạt bằng kim loại màu làm cho quạt đẹp hơn.

Triển lãm Festival Nghề truyền thống Việt Nam tại Huế 2009, nhiều người không khỏi ngạc nhiên và thán phục về chiếc quạt giấy khổng lồ cao 4,5m, rộng 9m, được trang trí đẹp mắt. Tác giả của chiếc quạt đó là nghệ nhân Dương Văn Mơ, hơn 70 tuổi, đến từ làng nghề Chàng Sơn.

Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi có 8 bài thơ liên tiếp thuộc thể vịnh quạt. Nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương cũng có hai câu thơ hóm hỉnh về chiếc quạt giấy: “Mười bảy hay mười tám? – Hãy trao cho tôi tình yêu của tôi và không bao giờ buông tay… ”

Chiếc quạt giấy giản dị, quen thuộc mà đáng yêu biết bao. Nó là linh hồn của quê hương Việt Nam.